Kolumna Trajana (113 r. n.e.) jest najlepiej zachowanym i najciekawszym elementem antycznego zespołu architektonicznego Forum Trajana – doskonałego dzieła wielkiego architekta starożytności Apollodorosa z Damaszku.
Wysoką na ok. 40 m marmurową konstrukcję oplata w głównej części prawie 200–metrowa wstęga płaskorzeźb, będąca doskonałym przykładem sztuki rzymskiej okresu cesarstwa oraz stanowiąca ilustrowany podręcznik historii działań wojennych przeciwko Dakom. Ten niezwykły film-kronika, 23 razy okręcający się wokół kolumny, zawiera 2570 wyrzeźbionych postaci i figur! Upamiętnia on walki legionów rzymskich na terenach dawnej Dacji – dzisiejszej Rumunii, które doprowadziły do włączenia jej do Imperium Rzymskiego. I choć podkolorowane kiedyś marmury wyblakły już zupełnie, to jednak dalej zachwycają niezwykłością szczegółów i realizmem scen.
Samą tylko kolumnę, bez podstawy i części szczytowej, wzniesiono z 19 monolitycznych marmurowych bębnów (każdy waży od 22 do 50 ton!), w środku których wydrążono spiralne schody (185 stopni) prowadzące na taras na szczycie. Między reliefami można zauważyć 46 małych okienek oświetlających tą ciasną, ale używaną do dziś klatkę schodową.
Kolumna powstała na cześć imperatora, który zapadł w pamięci Rzymian jako przykład doskonałego władcy dbającego o pomyślność państwa i jego obywateli. Być może dlatego właśnie stoi ona do dziś, bo sława cesarza została podjęta i umocniona przez chrześcijan. Według legendy, 500 lat po śmierci, Trajan został wskrzeszony i ochrzczony przez papieża Grzegorza Wielkiego, dzięki temu jego dusza mogła pójść do nieba. Zniknęła co prawda drogocenna złota urna z prochami cesarza umieszczona w podstawie kolumny, ale to nie wina cudownych zdarzeń, lecz wynik bardzo ludzkich działań – prawdopodobnie ukradli ją Wizygoci Alaryka w 410 roku…
W średniowieczu też „zawieruszyła się” gdzieś statua Trajana ze złoconego brązu, którą na szczycie kolumny kazał umieścić jego następca Hadrian. Dopiero w 1587 r., kochający obeliski papież Sykstus V, nakazał umieścić tam figurę ze spiżu św. Piotra (wysoka 4,05 m), który razem ze św. Pawłem z kolumny Marka Aureliusza, spoglądają z wysokości na Wieczne Miasto.
Kolumna Trajana 
Kolumna Trajana – fragment 
Przeprawa przez Dunaj
Zobacz jeszcze: Ołtarz Ojczyzny – Koloseum – Plac Wenecki