Rzym parki… Przyjeżdżając do Rzymu chce się zwiedzić jak najwięcej, zobaczyć jak najwięcej, pójść w każdy zakątek miasta. Taka całodniowa wycieczka może być męcząca. Warto jest więc odpocząć i zrelaksować się na łonie natury, wśród zieleni, aby nabrać sił do kolejnego spaceru. Rzym, oprócz zabytków i dzieł sztuki, oferuje również cały szereg idealnych miejsc na typową włoską sjestę w czasie upalnego lata lub romantyczne spacery o zachodzie słońca. Nie trzeba nawet opuszczać centrum…
VILLA BORGHESE
To najbardziej znany park w Rzymie, położony nieopodal centrum miasta. Został założony na początku XVII wieku na polecenie kardynała Scypiona Borghese, w miejscu, gdzie wcześniej znajdowały się ogrody Lukullusa. Pomiędzy obsadzonymi wówczas rzędami pinii umieszczono fontanny Giovanniego Fontany i rzeźby Pietra Berniniego. Główny budynek w parku, inspirowany architekturą XVI wieku zdobiły antyczne rzeźby, natomiast wnętrze kryło wiele cennych dzieł sztuki, zgromadzonych przez Camilla Borghese.
Do parku prowadzi 18 wejść z różnych stron miasta, najbardziej znane to Porta Pinciana, Piazzale Flaminio, wzgórze Pincio oraz Viale delle Belle Arti (obok Narodowej Galerii Sztuki Nowoczesnej). Znajduje się tu wiele cennych i pięknych zabytków, pomników i budowli. Wzdłuż Viale del Museo Borghese stoją Fontane Oscure, dzieło F. Ponzio powstałe w 1613 r. (niegdyś fontanny te nosiły nazwy: okrągła i owalna ze względu na ich kształt, dzisiaj zmieniono ich nazwy na oscure- ciemne, mroczne, ponieważ cały czas stoją w głębokim cieniu, osłaniane przez potężne drzewa). Nieopodal mieści się Casino Nobile, dzisiaj Muzeum i Galeria Borghese; budynek niedawno odnowiony, w którym mieści się prywatna kolekcja znanych dzieł sztuki. Muzeum jest podzielone na dwie sekcje: zbiory rzeźb (Museo Borghese) i obrazów (Galleria Borghese). Chcąc je obejrzeć należy zamówić odpowiednio wcześniej bilety.
Przy Viale dell’Uccelliera stoją dwa najstarsze budynki parku: Casino dell’Uccelliera i Meridiana, dalej, przy Viale dei Pupazzi znajdują się dwie XVIII-wieczne fontanny: Cavalli Marini i Pupazzi, natomiast po lewej stronie otwiera się Piazza di Siena, miejsce znane ze względu na odbywające się tu wyścigi konne. Na końcu alei stoi świątynia Diany, we wnętrzu której jest posąg Afrodyty. Dalej znajduje się XVII-wieczny budynek Casina di Raffaello, z którego tarasów rozciąga się wspaniały widok na park oraz Giardino del lago, plac ze sztucznym jeziorkiem i świątynią Eskulapa. Tuż za sąsiadującą, zadrzewioną aleją znajduje się przepiękny Orologio ad Acqua, obelisk z zegarem zbudowany w 1876 roku przez ojca dominikanina Giovanniego Battistę Embriaco, odrestaurowany w 2000 roku z okazji obchodów nowego milenium. W tej części parku znajduje się również Casina Valadier, okazała budowla zaprojektowana przez Giuseppe Valadier: doskonałe miejsce na krótki odpoczynek przy kawie lub cappuccino.
Niezliczona ilość urokliwych zaułków i romantycznych alejek sprawia, że spacer w tym parku na długo pozostaje w pamięci.
Na terenie parku mieści się również rzymski ogród zoologiczny, założony w 1911 roku.
VILLA PAMPHILI
Villa Doria Pamphilj to największy park Rzymu, położony na 180 hektarach, przy via Aurelia Antica. Do dzisiaj zachował się jego XVII-wieczny charakter. Założył go Panfilo Pamphili w 1630 roku. Jest ulubionym miejscem miłośników joggingu i jazdy na rowerze oraz spacerowiczów z dziećmi. Wśród urokliwych alejek znajdują się zabytkowe budynki, oczka wodne i jeziorka, pełno jest też różnych gatunków fauny i flory.
Do parku prowadzi kilka wejść, najbardziej znanym jest Porta San Pancrazio. Tuż obok znajduje się Arco di Quattro Venti, punkt informacyjny terenu. Na sąsiadującym placu Piazzale dei Ragazzi del 1948 mieści się Palazzina Corsini, w której znajduje się biblioteka i sala wystawowa. Stąd rozciąga się również piękna panorama na Valle dei Daini. Przy Viale del Maglio znajduje się Casino del Bel Respiro, jeden z najpiękniejszych budynków, jakie znajdują się w parku. Obok mieści się sekretny ogród i Giardino del Teatro, niezwykła półokrągła budowla, w której odbywają się przedstawienia teatralne. Następnie można obejrzeć kaplicę Doria Pamphilj, najmłodszy budynek w parku, powstały w latach 1896 – 1902 i fontannę del Giglio. Zachodnia część Villi Pamphili ma charakter bardziej wiejski i jest doskonałym miejscem zabaw dla dzieci i urządzania pikników.
Wejścia do parku: via di San Pancrazio, via Aurelia Antica, via della Nocetta, Piazzetta del Bel Respiro, via Leone XIII, via Vitellia 78, Piazza San Pancrazio, L.go Martin Luther King, via Olimpica, via della Nocetta; via di S. Pancrazio i via Leone.
Villa jest otwarta codziennie, w godz. 7:00 – 18:00 (październik – luty), 7:00 -20:00 (marzec i wrzesień) i 7:00 – 21:00 (kwiecień – sierpień).
Można tu dojechać autobusami 710, 870, 31, 791 i 44.
VILLA ADA
Villa Ada Savoia jeden z największych publicznych parków Rzymu, mieszczący się w zachodniej części miasta, tuż za murami Aureliana zamykającymi centrum. W lecie odbywają się tutaj koncerty muzyczne, przedstawienia i spektakle teatralne. W parku znajduje się wiele historycznych budynków, takich jak: La Finanziera (siedziba międzynarodowej organizacji WWF), Casale delle Cavalle Madri, Villa Polissena, Villa Reale (główny punkt parku, dzisiaj siedziba konsulatu Egiptu), Casino Pallavicini oraz świątynia Flory.
Park ma powierzchnię 160 hektarów i leży na terenach, gdzie w czasach antycznych znajdowało się miasto Antemnae (ante amnem = przed rzeką), dokładnie w miejscu, gdzie rzeka Aniene wpada do Tybru.
Dużą część parku, po lewej stronie via Salaria, zajmowały niegdyś winnice i gęste gaje, wśród których stały domy najzamożniejszych rodów rzymskich. Charakterystyczną cechą parku jest fakt, że leży on bardzo blisko jednej z najstarszych ulic Rzymu – via Salaria (dawniej był to jeden z głównych szlaków handlowych Rzymu).
VILLA ALDOBRANDINI
Ten mały, ale niezwykły park miejski na Kwirynale został założony w 1575 roku przez Carla Lombardi dla rodziny Vanvitelli. W ciągu kolejnych lat był wielokrotnie przebudowywany; największe takie przedsięwzięcie miało miejsce w 1876, kiedy nadano mu charakter ogrodu ukrytego.
Jest otoczony wysokimi murami odgradzającymi go od zgiełku ruchliwych ulic centrum: Via Nazionale, Via Mazzarino i Largo Magnanapoli. Poza uroczą panoramą jaka można podziwiać z tarasów, warto przejść się ślicznymi alejkami utworzonymi przez rzędy kamelii, drzew cytrusowych, palm i innych egzotycznych roślin.
Wejście do parku znajduje się przy blisko skryżowania Via Mazzarino z Via Nazionale, dwa kroki od takich atrakcji turystycznych jak: Mercati Traianei, wieża Torre delle Milizie, pałac prezydencki na Kwirynale.
VILLA SCIARRA
Villa Sciarra powstała na miejscu, gdzie dawniej znajdowały się ogrody Cezara. W ciągu wieków była własnością różnych zamożnych rodzin, w tym amerykańskiego dyplomaty George’a Wurts’a, który kupił ją na początku XX wieku i od razu wprowadził liczne zmiany w strukturze parku. Jemu właśnie zawdzięczamy dzisiejszy wygląd: niespotykany skarb pod względem botanicznym i artystycznym.
Znajdują się tu liczne fontanny (Fontana dei Satiri, Fontana della Tartaruga, Fontana dei Putti, Fontana delle Sfingi, Fontana di Diana i Endimione) wokół których rosną ciekawe okazy drzew (palmy z Wysp Kanaryjskich, cedry, cyprysy, drzewa laurowe czy magnolie. Przy Viale Klitsche mieści się duża ptaszarnia, którą zbudował sam właściciel – G. Wurts, w której trzymał białe pawie.
Przy Viale Leducq znajduje się główny budynek parku Casino Barberini, w którym mieści się włoski Instytut Studiów Germanistycznych.
Wejścia do parku: via Calandrelli, viale delle Mura Gianicolensi. Można tu dojechać autobusami 75, 710, 44.
VILLA TORLONIA
Villa Torlonia to publiczny park znajdujący się w dzielnicy Nomentano. Od XVII do połowy XVIII wieku był własnością rodziny Pamphili, która przeznaczyła te tereny pod uprawy rolne. W 1760 r. park przejęła rodzina Colonna, która kontynuowała rolniczą tradycję. Powstanie parku zawdzięczamy rodzinie bankierskiej Torlonia, która stała się kolejnym właścicielem tego obszaru w 1797 roku i począwszy od 1806 r. – z pomocą architekta Giuseppe Valadier – dokonała głębokiej zmiany w charakterze zakupionego terenu, z rolniczego na rezydencjalno-wypoczynkowy. Valadier i jego następcy zrealizowali szereg budowli, które tworzą serce dzisiejszego parku: Casino Nobile, Teatr, Casina delle Civette, świątynia Saturna, Caffe-House, kaplica św. Aleksandra, które niestety tylko częściowo zachowały się do dziś. W południowej części parku znajdują się jeziorka, kręte aleje i nowe budynki: Capanna Svizzera, Serra, Torre, Grotta Moresca oraz Campo da Tornei.
W 1919 r. na terenie parku odkryto hebrajski cmentarz. W okresie przed drugą wojną światową Casino Nobile – najważniejszy budynek całego kompleksu – był rezydencją Benito Mussoliniego.
Własnością Rzymu park stał się dopiero w 1978 roku. Po gruntownej renowacji główne budynki willi zostały przeznaczone na cele muzealne i wystawowe (www.museivillatorlonia.it).
Do parku można dojechać autobusem 36 z dworca Termini (do przystanku Nomentana/Trieste) lub 84 ze stacji Nomentana (do przystanku Nomentana/Villa Paganini).
PARK APPIA ANTICA
Parco dell’Appia Antica to ogromny rzymski park o powierzchni 3400 hektarów, ograniczony od północy Murami Aureliańskimi, od zachodu via Ardeatina i linią kolejową Rzym – Neapol, od wschodu via Tuscolana i via Appia Nuova (aż do dzielnicy Frattocchie), natomiast od południa dzielnicami S. Maria delle Mole i Fosso delle Cornacchiole.
Znajdują się tutaj liczne pamiątki i ślady pierwszych osiedleń, będące żywą pamiątką historycznego Rzymu: Termy Karakalli, Porta San Sebastiano, Mury Aureliańskie, okrągłe mauzoleum Cecylii Matelli, Villa dei Quintilli, Casal Rotondo (okrągły grobowiec), grobowiec Priscilli czy pałac Massenzia; z pierwszych wieków chrześcijaństwa pochodzą katakumby: św. Kaliksta, Domitilli, św. Sebastiana (z bazyliką); natomiast z czasów średniowiecznych, z epoki odrodzenia i baroku pochodzą liczne kościoły: Santa Maria in Palmis (znany bardziej pod nazwą Quo Vadis?), wieże i fortyfikacje (często budowane na ruinach dawnych rzymskich budowli): zamek wzniesiony przez hrabiów Tuscolo, wokół grobowca Cecylii Metelli.
Na terytorium parku znajduje się także Valle della Caffarella, położona nad rzeką Almone, jedna z najbardziej znaczących pamiątek antycznego Rzymu, pełna wiekowych budowli pochodzących z niemal każdej epoki: jest tu świątynia boga Redicolo, Ninfeo di Egeria (willa z II w. n.e.), kościół św. Urbana, średniowieczne wieże czy park degli Acquedotti z potężnymi wodociągami, które zaopatrywały miasto w wodę.
W parku stworzono 5 typowych tras spacerowych i 6 tras rowerowych, obejmujących najważniejsze zabytki tych terenów. Wypożyczalnie rowerów znajdują się przed wejściem do parku, naprzeciwko restauracji „Quo Vadis”.
Dojazd:
– do parku: autobusy 118 i 218 (jadą przez via Appia Antica) oraz 30, 671, 714 i 715 (jadą przez via Cristoforo Colombo);
– do Valle della Caffarella: metro A (stacja Colli Albani – Parco della Appia Antica), następnie autobusem 765 lub 87;
– do parku degli Acquedotti (wejście od via Lemonia): niedaleko metra A (stacja Subaugusta i Giulio Agricola) oraz autobusów 557, 451, 503, 552, 558, 559, 590, 650, 654;
– do grobowca Cecylii Metelli, Circo Massenzio i katakumb: autobus 660; katakumby św. Kaliksta: autobusy 118 i 218; katakumby św. Sebastiana: autobus 660; św. Domitilli: autobus 716.
Zobacz: Stara Apia na pieszo lub rowerem
VILLA GLORI
Park Villa Glori miał być początkowo częścią ogromnego projektu rządu napoleońskiego „Passeggiata Flaminia”, który w rezultacie okazał się wielką porażką urbanistyczną XIX-wiecznego Rzymu.
Został założony w 1887 r. jako część dużego Parco della Rimembranza, który to z kolei w 1915 r. stał się miejscem poświęconym ofiarom II Wojny Światowej.
Villa Glori swój obecny kształt i wygląd zawdzięcza Raffaelowi De Vico.
Wejście do parku znajduje się przy Piazzale della Rimembranza.
PARK OPPIO
Wzgórze i park Oppio w epoce rzymskiej były miejscem intensywnej urbanizacji i projektów architektonicznych miasta. W średniowieczu jednak straciło nieco na znaczeniu i tereny te przeznaczono pod ogrody i sady. Dopiero w 1871 roku utworzono program urbanizacji Rzymu i stworzono tu park publiczny.
Park zajmuje powierzchnię 11 hektarów i prowadzi do niego 6 wejść: od viale del Monte Oppio, via delle Terme di Traiano, via Mecenate, via Labicana, via Nicola Salvi oraz od via delle Terme di Tito.
Są tu liczne pamiątki i zabytki z poprzednich epok: Termy Trajana, pawilon Domus Aurea (z czasów Nerona), Termy Tytusa, poza tym piękne fontanny, świątynia nimf z ozdobami tufowymi autorstwa A. Giorgiuttiego, dwie bliźniacze fontanny zwrócone w kierunku via Labicana czy też brązowy posąg przedstawiający Alfreda Orianiego, dłuta Ercola Drei (z 1935 r.).
W ogrodzie jest też wiele gatunków roślin, jak typowe śródziemnomorskie pinie, cyprysy i oleandry, egzotyczne palmy czy charakterystyczne dla antycznych ogrodów róże, mirty i laury.
PARK SCIPIONI
Park ma powierzchnię 1,6 ha i leży pomiędzy via Latina i via Appia (aktualnie via di Porta San Sebastiano). Do XVII wieku na terenach parku mieściły się ogrody i winnice, aż w 1614 r. odkryto tu grób rodziny Scipioni pochodzący z III wieku p.n.e. Wykopaliska przerwano i powrócono do nich dopiero w 1780 r., przy okazji odkrywając wiele innych pamiątek i zabytków z epoki rzymskiej, w tym grobowce ozdobione mozaikami i freskami. Po zjednoczeniu Włoch tereny przejęło miasto, a prace nad zaprojektowaniem parku powierzono Raffaelowi De Vico, który nadał ostateczny kształt w 1931 r.
W parku występuje bujna roślinność: cyprysy, pinie, mirty, laury; wśród nich można spotkać liczne ruiny, wykopaliska archeologiczne, pamiątki i zabytki pochodzące z poprzednich epok. Latem odbywają się tu festyny i zabawy dla dzieci i młodzieży.
Wejścia do parku znajdują się od strony via di Pontina Latina 10 oraz via di Porta San Sebastiano (to wejście jest aktualnie zamknięte).
Park jest otwarty codziennie od godz. 7:00 do zachodu słońca, a można tu dojechać autobusami 628, 671, 714, 665 i 360.
VILLA CELIMONTANA
Dwa kroki od Koloseum, praktycznie na ruinach świątyni Klaudiusza, znajduje się jeden z najprzyjemniejszych zakątków „zielonego” Rzymu – park Celio. Choć obecny wygląd tego miejsca nie przypomina już pierwotnego ogrodu rodziny Mattei al Celio (XVI w.), to jednak wciąż przyciąga ono zmęczonych turystów, którzy szukają cienia i ciszy.
Park zaczyna się tuż obok kościoła Santa Maria in Domnica (della Navicella). W średniowieczu na tych terenach znajdowały się winnice i ogrody. W połowie XVI w. park przeszedł w ręce Giacoma Mattei, który przekształcił winnicę w piękny ogród – park, pełen posągów i fontann, z pomocą najznakomitszych architektów i artystów epoki.
Latem odbywają się tu liczne pokazy, występy i coroczne, międzynarodowe koncerty muzyki jazzowej.
Park jest otwarty codziennie, od godz. 7:00 do zachodu słońca. Można tu dojechać metrem B (stacja Collosseo) lub autobusami 81 i 673. Villa Celimontana to także doskonałe miejsce dla dzieci. Przy wejściu znajduje się plac zabaw oraz przejażdżki na kucykach.
Obok parku znajdują się dwa kościoły, które trzeba zobaczyć: bazylika świętych Giovanni e Paolo (podziemia!) i wspaniały kościół-rotunda Bazylika św. Szczepana (Santo Stefano Rotondo).
