Tivoli to jedna z najciekawszych miejscowości w okolicach Rzymu, słynąca z zabytków starożytności, ogrodów i fontann. Liczy ponad 50.000 mieszkańców i jest położone na wschód od stolicy Włoch, na skraju Gór Sabińskich, nad rzeką Aniene. Malownicze Tivoli – z trzech stron otoczone górami i graniczące z równiną Kampanii Rzymskiej – zachwyca różnorodnością form środowiska naturalnego.
Historia Tivoli
Pisana historia Tivoli sięga 380 r. p.n.e. Pierwotnie miasto nosiło nazwę Tibur i już za czasów Republiki Rzymskiej było ulubionym miejscem letniskowym najbogatszych patrycjuszy. Budowali oni tu swe rezydencje i wille, chroniąc się przed upałem i zgiełkiem zatłoczonego Rzymu. Soczysta zieleń, piękne górskie krajobrazy i bliskość rzeki tworzyły doskonały klimat do odpoczynku. Podobnie działo się w czasach Imperium, kiedy to cesarz Hadrian nakazał tu wznieść kompleks budowli znany dziś jako Villa Adriana. W średniowieczu Tivoli było siedzibą biskupią; z tego okresu przetrwało do dzisiaj kilka interesujących zabytków.
Zabytki Tivoli
VILLA ADRIANA
Villa Adriana – zabudowa pałacowa wzniesiona na polecenie cesarza Hadriana w latach 118-134 n.e., mieszcząca się w odległości ok. 5 km od centrum dzisiejszego Tivoli, w miejscowości Villa Hadriana.
Był to najobszerniejszy kompleks ogrodowo-pałacowy znany w starożytności, którego powierzchnia była porównywalna z rozmiarami dawnych Pompejów.
Przełomowym momentem dziejów willi był rok 125 n.e., kiedy to po powrocie z Grecji i Egiptu cesarz Hadrian przebudował ją według wzorów budowli zaobserwowanych podczas podróży. W skład willi wchodziły trzy części: kompleks dla cesarza i jego rodziny oraz przyjezdnych gości, strefa dla wyższych urzędników państwowych, strefa pomieszczeń dla żołnierzy i służby. Wszystkie części willi połączone są podziemnymi korytarzami i tunelami – w ten sposób służba mogła się dowolnie przemieszczać po willi, będąc jednocześnie niewidoczną dla gości i krewnych mieszkających w pałacu.
Willa przez długi czas służyła następcom cesarza Hadriana jako letnia rezydencja. W III wieku odrestaurował ją Dioklecjan, ale cesarz Konstantyn Wielki, który w Rzymie mieszkać nie chciał, wywiózł niektóre jej dzieła sztuki do Konstantynopola. Od tego czasu kompleks stracił na znaczeniu. W średniowieczu willa była kopalnią materiałów budowlanych dla mieszkańców miasta, a pod koniec XIX wieku willa stała się własnością Królestwa Włoch i rozpoczęto wtedy prace konserwatorskie. W 1999 r. Willa Hadriana została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Do najpiękniejszych zabytków tego kompleksu należą: wzorowany na modelu greckim teatr o średnicy 36 metrów z palestrą i nimfeum, pałac cesarski przy Wielkim Dziedzińcu, Casino (Stadion-Ogród i Pałac Zimowy), Małe i Wielkie Termy (pomieszczenia termalne dla cesarza i jego rodziny), Kanopos (sztuczna dolina z podłużnym stawem imitująca otoczenie świątyni Serapisa w Egipcie) oraz świątynia Apolla.
BILETY
Normalny 12 euro
Ulgowy 2 euro (ulga przysługuje obywatelom UE pomiędzy 18 i 25 rokiem życia)
Wejście bezpłatne dla obywateli Unii Europejskiej poniżej 18 roku życia.
Wejście bezpłatne dla wszystkich w każdą pierwszą niedzielę miesiąca.
Otwarta we wszystkie dni tygodnia.
Zamknięta w dniach: 1 stycznia, 1 maja, 25 grudnia.
Dojazd z centrum Tivoli autobusem nr 4
Oficjalna strona internetowa Willi Hadriana w Tivoli
VILLA D’ESTE
VILLA d’ESTE – jest największą atrakcją Tivoli. Wejście znajduje się od strony placu Piazza Trento otoczonego średniowiecznymi murami. Przed laty stał tu klasztor benedyktynów, natomiast od 1550 r. istnieje pałac i piękny park, zbudowane na polecenie syna księcia Ferrary, kardynała Hipolita d’Este. Pałac jest położony na krawędzi skalnej i z jego tarasów rozciąga się wspaniały widok na usytuowane poniżej ogrody, rozległe wzgórza i równinę. Wielki ogród rozłożony jest na licznych tarasach połączonych schodami, poprzecinanych żywopłotami, sztucznymi grotami i fontannami. Wizytówką willi jest wszędzie płynąca woda i zacienione alejki.
Najwyżej położona fontanna to Bicchierone (Wielki Kielich) – dzieło Berniniego z wodospadami. Niedaleko znajduje się niesamowity kompleks wodny Cento Fontane – szpaler stu fontann porośniętych bujną zielenią. Inne piękne budowle to fontanna Neptuna, Artemidy Efeskiej, fontanna Owalna, fontanna Smoków, Prozerpiny oraz fontanna Rometta położona na skraju tarasu, z którego rozciąga się widok na Rzym. Bardzo ciekawą budowlą jest fontanna Organów, powstała w 1611 r. za czasów panowania kardynała Aleksandra d’Este. Zbudowano ją w taki sposób, że woda przepływająca przez skomplikowaną sieć kanalików i rurek wydaje dźwięki podobne do muzyki granej na organach.
Wszystkie fontanny, jeziorka i sadzawki zasilane są wodą z rzeki Aniene. Ciśnienie wytwarzane jest naturalnie, dzięki różnicy poziomów w podziemnych kanałach.
W 2001 r. Villa d’Este została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
BILETY
Normalny 10 euro lub 13 euro z okazji różnych wystaw czasowych.
Ulgowy 2 euro (dla obywateli Unii Europejskiej pomiędzy 18 i 25 rokiem życia).
Wejście bezpłatne dla obywateli Unii Europejskiej poniżej 18 roku życia.
Wejście bezpłatne dla wszystkich w każdą pierwszą niedzielę miesiąca.
Otwarta we wszystkie dni tygodnia oprócz poniedziałku w godzinach 08.30 – 19.30 (17.00 zimą)
Zamknięta w dniach: 1 stycznia, 1 maja, 25 grudnia
Oficjalna strona internetowa Willi D’Este w Tivoli
VILLA GREGORIANA
VILLA GREGORIANA – park założony w XIX wieku wokół letniej rezydencji papieża Grzegorza XVI. Mieści się on w Valle d’Inferno (Dolinie Piekła) – miejscu, które już w starożytności pełniło ważną rolę strategiczną. Tutaj powstał pierwszy most nad rzeką Aniene. Pomimo, że tereny te są dosyć trudne i nieprzyjazne człowiekowi, zarówno pod względem hydrologicznym, jak też geologicznym, to już w starożytności były wykorzystywane przez człowieka. Świadczą o tym różnorakie konstrukcje: mosty, młyny wodne, kanały, akwedukty, śluzy, tamy i fosy.
Cała dolina, w której znajduje się Villa Gregoriana była jednym z ulubionych i najchętniej odwiedzanych miejsc słynnego Grand Tour – podróży kulturalnej, w jaką często wyruszali młodzi europejscy arystokraci i intelektualiści XVII-XVIII wieku, by poszerzyć swoje horyzonty myślowe i artystyczne.
BILETY
Normalny = 8 euro.
Ulgowy (dzieci w wieku 6-18 lat i wycieczki szkolne) = 3 euro.
Gratis – dzieci poniżej 6 lat
Studencki (do ukończenia 25 lat) = 5 euro
Bilet dla grup = 5 euro/os.
Bilet rodzinny (2 dorośli, 2 dzieci w wieku 6-18 lat; trzecie i następne dziecko nie płaci) = 19 euro.
Godziny otwarcia:
10:00-17:00 – 1-30 marca (poniedziałki nieczynne);
10:00-18:30 – 1 kwietnia – 15 października;
10:00-18:00 – 16-22 października;
10:00-16:00 – 22-31 października;
10:00-16:00 – 1 listopada do 17 grudnia (poniedziałki nieczynne)
Od 18 grudnia do 28 lutego willa jest otwierana tylko po wcześniejszym zarezerwowaniu wstępu.
http://www.villagregoriana.eu/
Inne atrakcje Tivoli
Oprócz okazałych willi, w Tivoli warto również zwiedzić dawny akropol ze świątyniami Westy i Sybilli (blisko Villa Gregoriana – dzielnica Castrovetere), część wielkiego sanktuarium Herkulesa Zwycięskiego z II w. p.n.e. (dopiero co częściowo odsłonięte pod budynkami starej fabryki), amfiteatr rzymski, kościół św. Jana Ewangelisty (San Giovanni Evangelista) z piękną serią fresków Perugina, Pinturicchia i Melozza z Forlì oraz XV-wieczną fortecę Rocca Pia.
Dojazd do Tivoli
Pociągiem –> ze stacji kolejowej ROMA TIBURTINA do stacji TIVOLI (ok. 1 godzina, 2,60 euro; stacja jest oddalona od centrum o ok. 1 km).
Autobusem –> metrem B należy dojechać do stacji PONTE MAMMOLO (kier. Rebibbia), skąd odjeżdżają autobusy podmiejskie COTRAL do Tivoli . Czas podróży to ok. 30-60 min., w zależności od ruchu panującego na drogach.
Na w/w środki transportu publicznego ważne są bilety regionalne BIRG, BRT, CIRS (3 strefy).
